Anonim ve Limited Şirketlerde Genel Kurul Kararı ile Tasfiye Süreci Yol Haritası
Anonim ve limited şirketlerin tasfiyesi, feshin doğal bir sonucudur. Tasfiye ile, ortaklığın malvarlığının paraya çevrilmesi, alacakların tahsil edilmesi, borçların ödenmesi sonucunda elde kalan net malvarlığının tasfiye payı hükümlerine göre pay sahiplerine dağıtılması ve ticaret unvanının sicilden silinmesi işlemiyle son bulur.
Türk Ticaret Kanunu’nun (“TTK”) 529’uncu maddesinde anonim şirketlerin sona erme sebepleri sayılmıştır. Buna göre, bir anonim şirket sürenin sona ermesine rağmen işlere fiilen devam etmek sureti ile belirsiz süreli hale gelmemişse esas sözleşmede belirtilen sürenin sonunda; işletme konusunun gerçekleşmesi ya da imkansız hale gelmesi ile; şirketin iflasına karar verilmesiyle ve kanunlarda öngörülen diğer hallerde sona erer. Anılan maddenin (d) bendi uyarınca bir anonim şirketin usulüne uygun alınan genel kurul kararı ile sona ermesi de mümkündür. TTK 421’e yapılan atıf nedeniyle kararın sermayenin en az yüzde yetmiş beşini oluşturan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin olumlu oylarıyla alınması gerekmektedir.
Sona erme kararının alınmasından sonra, bu karar yönetim kurulu tarafından ticaret siciline tescil ve ilan ettirilir ve şirket tasfiye sürecine girmiş olur.
Tasfiye sırasında şirketin tüzel kişiliği devam eder. Ortaklık amacı, kendiliğinden tasfiye amacına dönüşür. Ortaklık, bu amaçtan dolayı kural olarak yeni işlem ve faaliyetlere girişemez. Ticaret unvanına “Tasfiye Halinde” ibaresi eklenir. Organlar varlıklarını sürdürür. Ancak, tasfiye sırasında ortaklık organlarının görev ve yetkileri, tasfiyenin yapılabilmesi için zorunlu olmakla birlikte tasfiye memurlarınca yapılamayan işlemlerle sınırlı hale gelir.
TTK 643’üncü maddesinde limited şirketlerin tasfiyesinde, tasfiye usulü ile tasfiyede şirket organlarının yetkileri hakkında anonim şirketlere ilişkin hükümler uygulanacağı düzenlendiğinden, her iki şirket türü bakımından da aynı prosedürün izlenmesi söz konusudur.
A. TASFİYE İŞLEMLERİ
Anonim ortaklığın tasfiyesi, tasfiye memuru tarafından yönetilir. Esas sözleşme veya genel kurul kararıyla ayrıca tasfiye memuru atanmadığı takdirde, tasfiye, yönetim kurulu tarafından yapılır. Tasfiye memurları pay sahiplerinden veya üçüncü kişilerden olabilir. Tasfiye ile görevlendirilenler esas sözleşmede veya atama kararında aksi öngörülmemişse olağan ücrete hak kazanırlar.
Yönetim kurulu, tasfiye memurlarını ticaret siciline tescil ve ilan ettirir. Tasfiye işlerinin yönetim kurulunca yapılması hâlinde de bu hüküm uygulanır. Temsile yetkili tasfiye memurlarından en az birinin Türk vatandaşı olması ve yerleşim yerinin Türkiye’de bulunması şarttır. Esas sözleşme veya genel kurul kararıyla atanmış tasfiye memurları ve bu görevi yerine getiren yönetim kurulu üyeleri, genel kurul tarafından her zaman görevden alınabilir ve yerlerine yenileri atanabilir.
Tasfiye memurları görevlerine başlar başlamaz, şirketin tasfiyenin başlangıcındaki durumunu incelerler; gerekirse şirket mallarına değer biçmek için uzmanlara başvurarak, şirketin malvarlığına ilişkin durumu ile finansal durumunu gösteren bir envanter ile bilanço düzenler ve genel kurulun onayına sunarlar. Envanter ve bilançonun onaylanmasından sonra, tasfiye memurları şirketin envanterde yazılı bütün malları ile belgelerine ve defterlerine el koyarlar.
Alacaklı oldukları şirket defterlerinden veya diğer belgelerden anlaşılan ve yerleşim yerleri bilinen kişiler taahhütlü mektupla, diğer alacaklılar Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ve şirketin internet sitesinde ve aynı zamanda esas sözleşmede öngörüldüğü şekilde, birer hafta arayla yapılacak üç ilanla şirketin sona ermiş bulunduğu konusunda bilgilendirilirler ve alacaklarını tasfiye memurlarına bildirmeye çağrılırlar. Alacaklı oldukları bilinenler, bildirimde bulunmazlarsa alacaklarının tutarı Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca belirlenecek bir bankaya depo edilir.
Genel kurul tarafından aksi kararlaştırılmadıkça, tasfiye memurları şirketin aktif malvarlığını pazarlık yoluyla da satabilir. Ancak önemli miktarda aktiflerin toptan satılabilmesi için, yine 421’inci madde atfı ile sermayenin en az yüzde yetmiş beşini oluşturan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin olumlu oylarıyla genel kurul kararı alınması gerekmektedir.
Tasfiye hâlinde bulunan şirketin borçları ödendikten ve pay bedelleri geri verildikten sonra kalan varlığı, esas sözleşmede aksi kararlaştırılmamışsa pay sahipleri arasında, ödedikleri sermayeler ve imtiyaz hakları oranında dağıtılır. Tasfiye payında imtiyazın varlığı hâlinde esas sözleşmedeki düzenleme uygulanır. Alacaklılara üçüncü kez yapılan çağrı tarihinden itibaren altı ay geçmedikçe kalan varlık dağıtılamaz. Alacaklılar için bir tehlike mevcut olmadığı takdirde mahkeme başvuru üzerinde altı ay geçmeden de dağıtmaya izin verebilir.
Tasfiyenin sona ermesi üzerine şirkete ait ticaret unvanının sicilden silinmesi tasfiye memurları tarafından sicil müdürlüğünden istenir. İstem üzerine silinme tescil ve ilan edilir.
Anonim şirket genel kurul kararıyla sona ermiş ise, pay sahipleri arasında şirket malvarlığının dağıtımına başlanılmış olmadıkça, genel kurul şirketin devam etmesini kararlaştırabilir.
B. DİĞER İŞLEMLER
i. Vergi Dairesi Nezdinde Yapılması Gerekli İşlemler
Şirketin tasfiyeye girmesiyle birlikte ilgili vergi dairesine gerekli belgeler ibraz edilerek bildirimde bulunulması gerekmektedir. Şirket tasfiyesinde, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunu’nun 35’inci maddesine ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 10’uncu maddesi uyarınca mevcut vergi borçlarının ödenmemesi halinde şirketin ortakları müteselsilen sorumlu olmaya devam edecek ve aleyhlerine takip işlemleri başlatılabilecektir. Şirketin tasfiye edilmiş olması, ortakların sorumluluklarını ortadan kaldırmayacaktır. Bu nedenle, şirketin tüm vergi borçlarının tasfiye sürecinde kapanması gerekmekte olup, tasfiye sürecinde de tüm beyannamelerin eksiksiz verilmesi gerekmektedir.
Tasfiye süreci sona erdiğinde, bilançonun veya nihai hesabın kesinleşmesinden itibaren 15 (on beş) gün içerisinde son kurumlar vergisi beyannamesi verilmelidir. Aynı zamanda, tasfiyenin gerçekleştiğini ve sonlandığını gösteren gazete ile ilgili vergi dairesine 30 (otuz) gün içinde talepte bulunularak şirketin kaydının sildirilmesi gerekmektedir.
Mükellefler tarafından şirketin kapanışının vergi dairesine bildirilmesinin akabinde, tasfiyenin gerçekleştiği yılı izleyen yıldan itibaren başlamak üzere 5 yıl süreyle defter ve belgeler saklanmak zorunda olup bu süre içerisinde defter ve belgelerin vergi incelemeye yetkili kişiler tarafından istenmesi halinde ibraz edilmesi zorunludur.
ii. Sosyal Güvenlik Kurumu ve Türkiye İş Kurumu’na Yapılacak Bildirim
4857 sayılı İş Kanunu’nun 29’uncu maddesi uyarınca işyerinin bütünüyle kapatılarak kesin ve devamlı suretle faaliyete son verilmesi halinde, işveren durumu en az otuz gün önceden ilgili SGK Bölge Müdürlüğüne ve Türkiye İş Kurumuna bildirmek ve işyerinde ilan etmekle yükümlüdür.
iii. İşçilerin Alacakları Yönünden Değerlendirme
Anonim şirketin tasfiyesi halinde mevcut çalışanların iş akitlerinin, işçinin hak kazandığı alacakları kendisine ödenerek sonlandırılması gerekmektedir. İş yerinin kapanması sebebiyle işçi lehine kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, yıllık izin ücreti alacağı, ödenmemiş ücret, fazla mesai alacağı gibi alacak kalemleri söz konusu olabilir.
Bununla birlikte, işçilerle ibraname imzalanması faydalı olacaktır. İbranamenin hukuken geçerli olabilmesi için, yazılı olarak yapılması, ibraname tarihinin iş akdinin sonlandırıldığı tarihten en az bir ay sonra imzalanmış olması, ibra konusu alacağın türü ve miktarının açıkça belirtilmesi ve ödemenin tam ve eksiksiz olarak banka kanalıyla yapılması gerekmektedir.
iv. Fikri Haklar
Tasfiye edilecek şirketin marka, patent gibi tescilli fikri hakları olması halinde, bu değerler de tasfiye sürecinin başında envantere dahil edilmeli ve aktif mal varlığının bir parçası olarak değerlendirilmelidir. Tasfiye edilecek şirkete ait markanın, tasfiye süreci öncesinde üçüncü kişiye devrinin sağlanması da tasfiye halinde kayba uğranmaması adına yerinde olabilecektir.
İşlem | Kim Tarafından Gerçekleştirilecek | |
Sona Ermeye İlişkin Genel Kurul Kararının Alınması |
Genel Kurul |
|
Tasfiye Memuru Atanması |
Genel Kurul |
|
Ticaret Sicil Müdürlüğüne Tescil ve İlan | Yönetim Kurulu | |
Envanter ve Bilanço Hazırlanması | Tasfiye Memuru | |
Envanter Ve Bilançonun Onaylanması | Genel Kurul | |
Alacaklılara Çağrı ve İlan | Tasfiye Memuru | |
Şirket Malvarlığının Tasfiyesi | Tasfiye Memuru | |
Borçların Ödenmesinden Sonra Kalan Aktif Malvarlığının Ortaklara Dağıtılması | Tasfiye Memuru | |
Ticaret Sicil Müdürlüğü’nden Terkin ve İlan | Tasfiye Memuru |